आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स-कृत्रिम बुद्धिमत्ता:एक संक्षिप्त परिचय (Artificial Intelligence-AI)
एआय म्हणजे काय हे आधी थोडक्यात समजून घेऊ. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) एक संगणकीय तंत्रज्ञान आहे जे संगणकांना भूतकाळातील अनुभवातून शिकण्यास मदत करते, शिवाय, ते त्यांना नवीन डेटा इनपुटमध्ये समायोजित करण्यास सक्षम करते. या तंत्रज्ञानाचा हेतू संगणकाला मनुष्यासारखी उपक्रम पूर्ण करण्यास सक्षम करणे आहे.एआय संगणकांना मोठ्या प्रमाणावर उपलब्ध असलेल्या डेटामधून “शिकवते” जेणेकरून ते त्यांचे इच्छित कार्य करू शकतील. हे तंत्रज्ञान नियम-आधारित (Rule based) स्वयंचलन (Automation) पेक्षा पूर्णपणे भिन्न आहे आणि यात मशीन लर्निंग (एमएल) आणि नैसर्गिक भाषा प्रक्रिया (एनएलपी) सारख्या तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो.
“आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (एआय) संगणक विज्ञानाची एक शाखा आहे ज्यामध्ये संगणक/यंत्रे मानवाइतकीच हुशार बनवण्याचा प्रयत्न करते.“ एआयची सुरुवात ब्रिटिश संगणक शास्त्रज्ञ अॅलन ट्युरिंगने केली. तथापि, "कृत्रिम बुद्धिमत्ता" हा शब्द प्रथम 1956 मध्ये डार्टमाउथ परिषदेच्या वेळी अमेरिकन संगणक शास्त्रज्ञ जॉन मॅकार्थी यांनी उदयास आणला. जॉन मॅकार्थी यांनाच कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे जनक म्हणून ओळखले जाते.त्यांनी AI चे वर्णन "बुद्धिमान मशीन बनवण्याचे विज्ञान आणि अभियांत्रिकी" असे केले आहे.
आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (एआय) ही संगणक विज्ञानाची एक शाखा आहे जी मानवी समस्यांवरील जटिल समस्यांवर उपाय शोधण्यात मशीनला मदत करते, अगदी मानवी पद्धतीने.थोडक्यात मानव आणि इतर सजीव जसे बोललेली नैसर्गिक भाषा समजून घेतात, वैद्यकीय निदान करू शकतात, सर्किट डिझाईन, शिकणे, तर्क, बुद्धिबळ खेळणे, गणिताचे सिद्धांत सिद्ध करणे इ.सर्व सहज करू शकतो. त्याप्रमाणे संगणक कींवा यंत्रप्रणालींमध्ये मानवी तर्कांचे अनुकरण करण्याची कृत्रिम बुद्धिमत्ता विकसित करणे म्हणजेच AI होय.
कृत्रिम बुद्धिमत्तेचे प्रकार (Types of AI)
AI ला दोन श्रेणींमध्ये विभागले जाऊ शकते आणि ते आहेत "Narrow AI (Weak)" आणि "कृत्रिम सामान्य बुद्धिमत्ता" म्हणजेच Artificial General Intelligence -AGI.
Narrow एआय मशीन लर्निंग आणि डीप लर्निंगचा मोठ्या प्रमाणावर वापर करते. थोडक्यात आपण असे समजूयात कि narrow AI म्हणजे जे तंत्रज्ञान सध्या अस्तित्वात आहे कींवा सध्या मनुष्य चांगल्या प्रकारे जे काही करू शकतो ती सर्व कामे कामे यंत्रांकडून करून घेणे. तुम्हाला तुमच्या आजूबाजूच्या अनेक अॅप्लिकेशनमध्ये Narrow AI ची उदाहरणे मिळू शकतात, उदा., गुगल सर्च, इमेज रिकग्निशन सॉफ्टवेअर, सिरी, अलेक्सा, IBM चे वॉटसन आणि सेल्फ ड्रायव्हिंग कार. तथापि, AGI वर अद्याप संशोधन चालू आहे. AGI AI ची अशी श्रेणी आहे जी मानवी-बुद्धिमत्तेपेक्षा अधिक बुद्धीमान मशीन तयार करण्याचा अभ्यास करीत आहे. कोणतीही कार्ये अचूक आणि मनुष्यापेक्षा अधिक सरसपणे करून घेणे हा त्यामागचा उद्देश आहे. परंतु सध्या असे एकही अप्लिकेशन तयार झालेले नाही. भविष्यात मात्र असे अप्लिकेशन अस्तित्वात येतील यात शंका नाही.
आपण AI चा वापर कोठे करू शकतो?
काही तज्ञांचा असा विश्वास आहे की एआय भविष्यात आमच्यासाठी विजेइतका महत्वाचा असेल कारण हे तंत्रज्ञान समाज आणि व्यवसायाला विस्तृत सामर्थ्य देईल. AI ची उपयोगिता विविध क्षेत्रांमध्ये आहे, उदा., बँकिंग, वित्त, कृषी, आरोग्य सेवा, गेमिंग आणि स्वायत्त वाहन. या आशादायक तंत्रज्ञानाची विपणन आणि ग्राहक सहाय्य यासारख्या विविध व्यवसाय कार्यांमध्ये वापर होत आहे.
एआय अप्लिकेशन आता तुम्हाला AI तंत्रज्ञान अवगत झाले असेल.इथे काही सर्वोत्कृष्ट AI अॅप्स कोणत्या आहेत ते समजून घेऊ.
1. सिरी (Siri)
सिरी, Apple मधील प्रसिद्ध आभासी सहाय्यक ज्याला जास्त परिचयाची आवश्यकता नाही आणि हे सर्वात लोकप्रिय एआय अॅप्सपैकी एक आहे. हे AI- समर्थित आभासी सहाय्यक Apple प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध आहे, उदा., IOS, iPadOS, macOS, watchOS, tvOS आणि audios. सिरी कार्य करण्यासाठी आवाजाचा(व्हॉइस क्वेरी) आणि नैसर्गिक भाषेचा वापर करते. ते कॉल करू शकते, मजकूर संदेश पाठवू शकते, प्रश्नांची उत्तरे देऊ शकते आणि शिफारसी देऊ शकते. हे अनेक इंटरनेट सेवांना विनंत्या देते. शिवाय, सिरी वापरकर्त्यांची भाषा, शोध आणि प्राधान्यांशी अपोआप जुळवून घेऊ शकते. सिरीची लोकप्रियता सप्टेंबर 2018 मध्ये झालेल्या एका सर्वेक्षणातून स्पष्ट होते. या सर्वेक्षणात प्रतिसाद देणारे अमेरिकन प्रौढ होते. सर्वेक्षणात असे दिसून आले आहे की 44% स्मार्टफोन वापरकर्ते सिरी व्हॉईस असिस्टंटचा वापर करतात.
2. कॉर्टाना (Cortana)
आणखी एक AI अॅप ज्याला क्वचितच परिचयाची आवश्यकता आहे ती म्हणजे Cortana, मायक्रोसॉफ्टचे आभासी सहाय्यक. हे एआय-समर्थित व्हर्च्युअल सहाय्यक विंडोज 10, विंडोज मोबाईल, इनव्होक स्मार्ट स्पीकर, मायक्रोसॉफ्ट बँड, अँड्रॉइड, आयओएस, विंडोज मिक्स्ड रिअॅलिटी (एमआर), Amazonमेझॉन अलेक्सा आणि एक्सबॉक्स वन वर उपलब्ध आहे. कॉर्टाना हँड्स-फ्री मदत देते, प्रश्नांची उत्तरे देते, स्मरणपत्रे देते, नोट्स ठेवते, कार्यांची काळजी घेते आणि कॅलेंडर व्यवस्थापित करण्यास मदत करते. कालांतराने, कॉर्टाना “शिकते” आणि अधिक जटिल कार्यात भाग घेते. कॉर्टाना वैयक्तिक शिफारसी देण्यासाठी नैसर्गिक भाषा प्रक्रिया, बिंग सर्च इंजिन आणि डिव्हाइसमधील डेटा वापरते, शिवाय, त्यात एक एपीआय आहे जे विविध विंडोज आणि तृतीय पक्ष अॅप्ससह कार्य करू शकते.
3. Google Assistant
Google सहाय्यक हे AI- सक्षम, आवाजातून आज्ञा घेऊन काम करणारे आभासी सहाय्यक आहे. हे अधिक प्रगत आभासी सहाय्यकांपैकी एक मानले जाते.गुगलने अनेक कंपन्यांसह भागीदारी केली आहे आणि Google सहाय्यक विस्तृत साधनांवर उपलब्ध केले आहे, उदा. स्मार्टफोन, फ्रिज, हेडफोन आणि कार. गूगल असिस्टंट व्हॉइस किंवा टेक्स्ट एंट्रीला सपोर्ट करते आणि ते नैसर्गिक भाषा प्रोसेसिंग वापरते. हे विविध सेवा देते, उदा., व्हॉईस कमांड, व्हॉइस सर्चिंग, व्हॉइस-अॅक्टिवेटेड डिव्हाइस कंट्रोल, कामात मदत करणे, माहिती ऑनलाइन शोधणे, स्मरणपत्रे पाठवणे, अपॉइंटमेंट घेणे, रिअल-टाइममध्ये भाषांतर करणे इ.
4. अॅलेक्सा Alexa
अॅलेक्सा, ज्याला Amazon अलेक्सा असेही म्हणतात, अॅमेझॉनचा एआय-समर्थित आभासी सहाय्यक आहे. हे प्रथम Amazon इको आणि Amazon इको डॉट स्मार्ट स्पीकर्ससह वापरले गेले होते, तथापि, आता ते Android, iOS इत्यादी विविध प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध आहे.अलेक्सा व्हॉईस क्वेरी, नैसर्गिक भाषा प्रक्रिया इत्यादींचा वापर अनेक सेवा देण्यासाठी करते, उदा., व्हॉईस इंटरॅक्शन, म्युझिक प्लेबॅक, इ. हे कामांची यादी तयार करू शकते, अलार्म सेट करू शकते, पॉडकास्ट स्ट्रीम करू शकते, ऑडिओबुक प्ले करू शकते, शिवाय, अलेक्सा वास्तविक -हवामान, रहदारी, बातम्या, क्रीडा इत्यादी विषयी माहिती प्रदान करू शकते.आपण विंडोज आणि मॅक सारख्या पीसीवर अलेक्सा वापरू शकता.
5. सॉक्रेटिक- Socratic
गणित आणि इतर गृहपाठात विद्यार्थ्यांना मदत करण्यासाठी सॉक्रेटिक हे AI- समर्थित अॅप आहे आणि Google ने अलीकडेच हे अॅप विकत घेतल्याचा खुलासा केला आहे. विद्यार्थी त्यांचा फोन कॅमेरा वापरून छायाचित्रे घेऊ शकतात, त्यानंतर, सॉक्रेटिक त्याच्या AI क्षमतांचा वापर करून विद्यार्थ्यांना शिकण्याची आवश्यकता असलेल्या संकल्पनांचे दृश्य स्पष्टीकरण प्रदान करते. सॉक्रेटिक मजकूर आणि संभाषण ओळख वापरते, आणि हे विज्ञान, गणित, साहित्य, सामाजिक अभ्यास इत्यादी शिकण्यास मदत देऊ शकते. हे अॅप Android आणि iOS वर उपलब्ध आहे आणि ते iPad शी सुसंगत आहे. गुगल प्ले मधील आकडेवारी लिहिताना 5 दशलक्षाहून अधिक डाउनलोड दर्शवते. सॉक्रॅटिक आयओएस अॅपलाही उच्च लोकप्रियता मिळते, कारण अॅपल अॅप स्टोअरमधील उच्च रेटिंग दर्शवते.
Mr. Sachin Jadhav 